Słowo „psychoterapia” wywodzi się z dwóch greckich słów: psyche (dusza) oraz therapein (leczyć). Choć pierwsze wzmianki na temat leczenia chorób psychicznych można odnaleźć już w czasach prehistorycznych pod postacią praktyk szamańskich, to współczesna, oparta na wiedzy naukowej psychoterapia ma relatywnie krótką historię. Za jej powstanie uznaje się wydanie przez Zygmunta Freuda i Josepha Breuera książki pt. „Studia nad histerią” (1895), która rozpoczęła pierwszą szkołę w psychoterapii, tj. psychoanalizę. Od tego czasu powstała ogromna ilość szkół i nurtów psychoterapeutycznych (obecnie jest ich około 500!), co istotnie utrudnia jednoznaczne zdefiniowanie tej specyficznej profesji. Mówiąc jednak najbardziej ogólnie, psychoterapia oznacza każdą metodę leczenia zaburzeń psychicznych lub psychosomatycznych wykorzystującą intencjonalnie wyspecjalizowane środki psychologiczne (Grzesiuk, 2005). W szczególności psychoterapia jest doświadczeniem mogącym prowadzić do głębszego rozumienia siebie, a tym samym poprawiającym funkcjonowanie psychospołeczne oraz jakość życia klientów psychoterapii (Francesetti i in., 2016; Zinker, 1991) Psychoterapia bywa mylona z wieloma formami profesjonalnych działań o charakterze psychologicznym. Warto mieć na uwadze, że poradnictwo psychologiczne, diagnoza psychologiczna, interwencja kryzysowa, trening umiejętności psychologicznych, coaching, mentoring itp. nie są psychoterapią. Co więcej, psychoterapia ma też swoje nieprofesjonalne oblicze, bo wiele osób podaje się za „psychoterapeutę”, choć nie ma do tego żadnych kwalifikacji. Psychoterapia nie jest udzielaniem „dobrych rad, jak żyć” …
Archiwum kategorii:Badania naukowe
Psychoterapia: nauka, rzemiosło czy sztuka?
Od czasu powstania nowoczesnej psychoterapii toczy się spór o jej status naukowy, który trwa do dziś (zob. Cook i in., 2017; Chrząstowski, 2019; Eysenck, 1952; Lambert, 1992; Rakowska, 2005). Czy teoria i praktyka psychoterapeutyczna są lub powinny być oparte na danych naukowych, tak jak medycyna (zob. evidence-based medicine)? Czy też psychoterapia to raczej pewien zbiór praktycznych umiejętności, które można wyćwiczyć niczym rzemiosło? Może jednak psychoterapeuta w pracy z klientami powinien korzystać jedynie ze swojej unikalnej intuicji i klinicznego doświadczenia, niepoddających się sztywnym kryteriom oceny naukowej, natomiast psychoterapia to forma sztuki, a każdy psychoterapeuta jest trochę artystą? Próbując odpowiedzieć na powyższe pytania, należy spróbować połączyć ze sobą dwie, trudne do pogodzenia na pierwszy rzut oka kwestie. Z jednej strony trzeba mieć na uwadze istniejące kryteria naukowości z perspektywy filozofii nauki (Brzeziński, 2019). Z drugiej strony należy uwzględnić niezwykle złożony przedmiot teoretyczno-badawczy psychoterapii, jej niejednorodność, interdyscyplinarność i swoiste uwikłanie w wiele różnych dyscyplin nauki – od filozofii przez psychiatrię, psychologię, socjologię, kulturoznawstwo, a nawet neurobiologię (Kratochvil, 2003). Najprościej mówiąc, nauki dzielą się na formalne (np. matematyka, logika) i realne, a te z kolei klasyfikuje się na przyrodnicze (np. fizyka, biologia), humanistyczne i społeczne (np. filozofia, psychologia). W takim ujęciu psychoterapię zaliczyć można …
Czy psychoterapia jest skuteczna?
Mniej więcej od lat 50. XX wieku zaczęto prowadzić empiryczne badania naukowe na temat szeroko rozumianej skuteczności psychoterapii (Rakowska, 2005). Przez ich realizację starano się odpowiedzieć zasadniczo na trzy pytania: a. Czy psychoterapia jest skuteczną metodą leczenia i/lub pomagania osobom zmagającym się z zaburzeniami psychicznymi, szczególnie w porównaniu do farmakoterapii?b. Jakie czynniki wpływają na to, że psychoterapia jest lub nie jest skuteczna?c. Jaka jest skuteczność poszczególnych szkół psychoterapeutycznych? Dyskusję na ten temat rozpoczął wybitny psycholog osobowości, Hans Eysenck (1952), który na podstawie metaanalizy kilkudziesięciu prowadzonych wówczas badań nad efektywnością psychoterapii doszedł do wniosku, że mniej więcej tyle samo pacjentów psychiatrycznych uzyskuje poprawę po psychoterapii, ile zdrowieje samoistnie bez żadnej interwencji psychoterapeutycznej. Dosłownie setki późniejszych badań nad skutecznością psychoterapii przeanalizowanych w wielu metaanalizach podważyły jednak wnioski Eysencka i dostarczyły wiarygodnych danych empirycznych o tym, że psychoterapia jest nie tylko skuteczną formą leczenia zaburzeń psychicznych, ale również metodą istotnie wspomagającą rozwój człowieka i polepszającą jakość jego życia (zob. np. Bergin, 1971; Elkin i in., 1988; Lambert, 1992; Luborsky i in., 1975; Smith i Glass, 1978). Co więcej, przełom XX i XXI wieku przyniósł fascynujące odkrycia z pogranicza psychoterapii i neurobiologii wskazujące, że psychoterapia może mieć równie istotny wpływ na funkcjonowanie mózgu jak …